Musa Üzer sunumumda özetle şunları anlattı:

Türkiye'de yayıncıların en çok bastığı ve sattığı kitaplar yıllardır Kur'an ve mealleridir. Toplumumuzda bu kadar yaygın biçimde meallerin okunması sevindiricidir. Ancak Kur'an'a yaklaşımdaki gelenekten ve modern dünyadan gelen bazı engeller onun hakkıyla anlaşılmasını dolayısıyla yaşanmasını da etkilemektedir.

Ülkemizde sevindirici olarak 1960-70 li yıllardan beri ciddi şekilde Kur'an'a yönelen gruplar öbekler bulunmaktadır. Elimizde bugün bir çok meal bulunmaktadır. 80 öncesi 2-3 meal ancak bulunmakta idi.

Geleneksel Engeller

Ali Şeriati merhumun kitabı olan İnsanın Dört Zindanı'nda belirttiği gibi 'Coğrafya, Tarih Toplum ve insanın kendisi/nefsi' insanın özgürleşmesinde Kur'an'ı ve hayatı doğru değerlendirmesinde büyük engellerdir.

Toplumun kültürü gelenektir. İnsanlar Kur'an'a yaklaşırken tarihten devraldıkları kültür ışığında yaklaşıyorlar. Müslümanların tarihinde oluşmuş bir çok mezhebi, siyasi, usuli yaklaşımları tahkik etmeden almak taklit etmek en önemli sorunlarımızdan biridir. Yanlış Sünnet ve hadis değerlendirmesi ve din öğretiminde kullanılan hadislerin sahihliğine çokta dikkat edilmemesi de önemli engeller oluşturuyor. Müslümanların tarihinde İslama giren Yahudi ve Hristiyanların taşıdığı İsrailiyat kültürüde önemli engellerden birisidir. Kur'an'ı anlamada önemli katkılar yapabilecek Tevrat ve İncile asıl değil yardımcı kaynaklar olarak bakmalı Kur'an bilgisiyle tahkik ederek onlardan yararlanmalıyız.

İslamın yayılışıyla beraber İslama giren ama yeterli Kur'an eğitimi alamamış yeni müslümanların eski dini ve felsefi inançları düşünceleri de önemli engeller oluşturmuştur. Hint ve İran felsefi ekollerinin ve eski dini inanışlarının Türklerde şamanist kültürden gelen unsurların özellikle Tasavvufi çevrelerde etkili olduklarını gözlemliyoruz. Yine bunlarla bağlantılı olarak batıni yorumların ve ebced cifir hesabı gibi temeli olmayan anlayışların engeller oluşturduğunu görüyoruz.

Emevi saltanatının oluşmasından sonra Müslümanların dini düşüncelerinde ve siyasi tavırlarındaki önemli zaaflarda günümüzde hala etkili olabilmektedir. Zalim yöneticiye itaatin akaid esası kabul edilebilmiş olması sorunun ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.

Modern Engeller

100-150 yıldır İslam dünyasının işgal edilmesi, batılı kültürün etkisi altında kalması sonucu da müslümanların inançlarında düşüncelerinde büyük kırılmalar olmuştur. Bilimsel bakış açısı, fiziksel coğrafi bilimlerde olduğu gibi insanlarda ve toplumlarda da bilimsel yasalar üretmeye çalışınca, birçok yanlışlar yapmış, insanı hayatın merkezinden çıkararak yerine üretim tüketim değeri açısından önemli gördüğü ekonomik insanı yerleştirmiştir. Bunun sonucu olarak, hak adalet paylaşım önemini yitirmiş, bireyci çıkarından başka bir şey düşünemeyen tüm insanları sömürmeye çalışan bir medeniyet ve insan görüşü dünyada hakim olmuştur. Akılcı/pozitivist insan zenginliği malı dolayısıyla tüm insanları yönetmesi/köleleştirmesinin doğru olduğunu savunmakta, bunuda modern bilimler dediği yeni dogmalarla desteklemektedir. Müslümanlarda bundan etkilenmiş, birçok bilimsel Kur'an yorumları yapılmıştır. Bilimin merkeze alındığı Kur'an anlama çabaları sorunludur. Yine batıda oluşan akılla dini inançların uyuşmaması sonucu üretilen anlama çabaları olan hermenötik, rölativizm/görecelilik ve tarihselcilik gibi modern algılar islam dünyasına taşınmış ve bugün özellikle ilahiyat çevrelerinde tartışılmaktadır. Kur'an akılla çatışan bir din değildir. Tam tersine insana akletmesini, düşünmesini yüzlerce ayetinde kainata bakmasını ve kendi yaratılışını düşünmesini öğütlemektedir. Yine islam dünyasında oluşan modern ulus devletler ve bunların dine, dini hayata müdahaleleri önemli sorunlarımızdan birisidir. Ulus devletlerin dini dayatmalarından arınmak müslümanların bugün önemli görevlerindendir.

Seminer programının ikinci bölümü yapılan katkılar ve soruların cevaplanmasından sonra sona erdi.